Home>Blog>Grammatica in het woordenboek: wat, wanneer en...

Grammatica in het woordenboek: wat, wanneer en hoe?

Welke grammatica-onderdelen zijn terug te vinden in het woordenboek Latijn-Nederlands? En waar? Deze informatie heb ik bij elkaar gezet in dit overzicht:

De Miminumlijst Latijn en het woordenboek La/Ne (AUP)

De aanleiding voor het maken van deze lijst was een middag over het woordenboek Latijn/Nederlands, georganiseerd door Amsterdam University Press. Op die middag verzorgde ik een bijdrage over het integreren van het woordenboek in grammatica-uitleg. Ik sprak over de vakdidactische kennis van docenten LTC over grammatica in het woordenboek La/Ne. Ik denk dat de volgende componenten deel uit maken van die vakdidactische kennis:

  • Welke grammatica: Docenten weten of en hoe leerlingen een grammaticaal onderwerp kunnen opzoeken in het woordenboek.
  • Wanneer: Docenten hebben bewust nagedacht of en wanneer ze leerlingen vertellen waar en hoe ze de vormen en regels kunnen terugvinden in het woordenboek.
  • Hoe: Docenten bieden (ook) oefeningen aan die gericht zijn op het terugvinden van deze vormen en regels in het woordenboek.

Welke grammatica

Welke grammaticale informatie kun je vinden in een woordenboek? Het overzicht is een uitwerking van die vraag: je kunt per grammaticaal onderwerp zien of en waar je het kunt opzoeken in het woordenboek. Als uitgangspunt voor de grammaticale stof nam ik de Minimumlijst Latijn uit de Examensyllabus op Examenblad. Het woordenboek dat ik gebruikt heb is het Woordenboek La/Ne van Amsterdam University Press (zesde druk – er is inmiddels een zevende). De tabel volgt de volgorde van de Minimumlijst. De minimumlijst biedt natuurlijk een lijst onderdelen die leerlingen juist niet op zouden moeten hoeven zoeken. Dat neemt niet weg dat ze sommige van die onderdelen wel eens vergeten. Dan is het handig als ze weten of ze het op kúnnen zoeken.

Wanneer

Wanneer docenten hun leerlingen vertellen over de grammaticale informatie in het woordenboek is een tweede component van de vakdidactische kennis over grammatica in het woordenboek. Dit is per docent verschillend. Docenten maken vanuit hun eigen overwegingen de keuze of en wanneer ze aan leerlingen uitleggen hoe bepaalde grammaticale onderwerpen terug te vinden zijn in het woordenboek. Dat bleek ook op de woordenboekmiddagen (in Zwolle en Amsterdam). Tijdens de middagen bevroeg ik de deelnemers aan de hand van zes concrete grammaticale onderwerpen. De deelnemers konden uit verschillende momenten kiezen waarop ze leerlingen inlichten over de vindbaarheid van dit item in het woordenboek, variërend van nooit tot meteen bij de eerste keer uitleggen in de onderbouw. Hoewel er wel bepaalde tendensen zichtbaar waren (bijvoorbeeld aan het begin van de bovenbouw pas zeggen dat stamtijden in het woordenboek staan, evenals veel rijtjes), waren er veel verschillende visies op het ‘onthullen’ van het feit dat er veel vormleer en sommige syntactische regels ook terug te vinden is in het woordenboek. 

Hoe

Hoe leerlingen kunnen oefenen met het vinden van grammaticale informatie in het woordenboek is de derde component. Inspiratie voor deze derde component is te vinden in dit lesmateriaal over de Latijnse conjunctivus voor de bovenbouw. De opdrachten over de conjunctivus in bijzinnen met cum, ut en ne laten leerlingen schema’s maken van deze lemma’s in het woordenboek. Een andere mogelijkheid is bijvoorbeeld een woord eens klassikaal opzoeken via het smartbord en een digitaal woordenboek en daarbij aandacht besteden aan alle syntactische informatie in het woordenboek. 

 

Voor meer algemene uitleg en oefeningen voor het zoeken van (voornamelijk) lexicale informatie in het woordenboek La/Ne van AUP, zie Gebruiksaanwijzing Woordenboek La-Ne.

Meer weten over het ontwerpen van grammatica-lessen Grieks en Latijn? Zie dan ook het boek Taalverwerving en taalbeschouwing Grieks en Latijn. Vakdidactische kennis.

Terug naar het nieuwsoverzicht